Tối nay đi xem một vở kịch Hunggari, do đoàn văn công Omskơ biểu diễn. Ở Liên Xô, đến mùa hè thì các rạp hát nghỉ, nhưng các nghệ sĩ nơi này thì đi biểu diễn nơi khác để trao đổi kỹ thuật và kinh nghiệm với nhau.
- Ngày 31-7 – Sáng nay, Bác đi thăm Viện Hàn lâm khoa học của Kadắcstan. Đồng chí Viện trưởng trình bày tình hình của Viện, tóm tắt như sau: Nhờ sự giúp đỡ của các nhà khoa học Nga, Viện này thành lập từ năm 1946. Việc nghiên cứu chia thành bốn ngành chính, gồm 22 phân viện.
1. Ngành khoáng chất, nhằm phát triển công nghiệp nặng;
2. Ngành lý học và toán học (có khoa thiên văn và nguyên tử);
3. Ngành sinh vật học và y học;
4. Ngành xã hội học.
Nhà sách của Viện có 2 triệu 20 vạn sách báo Liên Xô và các nước ngoài, có một số sách báo Việt Nam. Phòng trưng bày những loại vật đời xưa có những bộ xương loài thú mấy triệu năm về trước, có một chiếc ngà “voi khổng lồ” dài độ ba thước tây. Loài voi này sống cách đây bốn triệu năm.
Các phân viện đều ở gần những nơi sản xuất để kết hợp lý luận với thực hành. Viện có 77 vị hàn lâm chính thức và 5.000 cán bộ công tác khoa học trong các ngành.
Tối nay, trong bữa cơm thân mật, có Bác, các đồng chí lãnh đạo Đảng và Chính phủ, mấy vị hàn lâm và thi sĩ. Mấy vị nghệ sĩ nổi tiếng cũng đến đàn hát giúp vui. Các đồng chí tặng Bác một bộ áo Kadắcstan và một số sách vở.
Xem báo hạ tuần tháng 7, chúng tôi có chú ý mấy việc sau đây:
Ngày 23 - Phó Tổng thống Mỹ Níchxơn đến Matxcơva để khai mạc hội trưng bày của Mỹ. Ngay trước hôm đó, một người Mỹ tên là Ríchxiácđenli, 42 tuổi, hồi Chiến tranh thế giới lần thứ hai, y đã làm quan ba không quân Mỹ, cùng vợ và ba đứa con xin vào quốc tịch Liên Xô. Trong một bài đăng trên các báo, y viết: “Tôi đã chán chường với cái dân chủ giả hiệu của Mỹ… Tôi không phải là cộng sản, song những điều tôi đã trải qua làm cho tôi kết luận rằng: Chủ nghĩa cộng sản là tương lai duy nhất của loài người…”
Về ông Níchxơn, cũng có một chuyện hay hay: Níchxơn cùng mấy phóng viên Mỹ đi thăm chợ, gặp nói chuyện với Vasili là một công nhân Liên Xô. Rồi Níchxơn móc túi lấy ra một tờ giấy bạc 100 rúp cho anh Vasili, trong lúc đó các phóng viên Mỹ chuẩn bị sẵn sàng để chụp một bức ảnh “Níchxơn cho tiền, Vasili lấy tiền”. Nhưng Vasili nói: “Tôi không cần tiền của ông. Tôi làm việc và lương của tôi đủ cho tôi tiêu dùng”. Thế là Phó Tổng thống Mỹ và cả phóng viên Mỹ đều bẽ mặt, cụt hứng. Ngốc thật!
Hôm 25 - Hơn một triệu nhân dân Nhật biểu tình chống chính phủ phản động Nhật sắp ký “điều ước an toàn chung” với đế quốc Mỹ.
Hôm 26 - Đại hội liên hoan thanh niên thế giới lần thứ 7 khai mạc ở thủ đô nước Áo, trong số 18.000 thanh niên của 112 nước đến tham gia, có 800 thanh niên Liên Xô và 100 thanh niên Việt Nam. Đó là một dịp tốt cho thanh niên các nước gặp gỡ nhau, hiểu biết nhau, đoàn kết nhau, để cùng nhau đấu tranh cho hòa bình…
Hôm 28 - Nghe tin chính phủ phản động Lào, do đế quốc Mỹ xúi giục, đã bắt giam Hoàng thân Xuphanuvông và mấy lãnh tụ khác của Pathét Lào.
Hôm 30 - Chính phủ Ấn Độ giải tán chính phủ bang Kêrala. Nhân dân nhiều nơi biểu tình phản đối…
Sáng 1-8 - Bác từ giã Liên Xô, lên tàu bay đi sang Trung Quốc.
Cuộc nghỉ hè của Bác ở Liên Xô hôm nay kết thúc. Kể từ hôm ở nhà ra đi, đến nay vừa một tháng. Bác đã đi hơn 16.200 cây số, kinh qua mười nước Cộng hòa Xôviết và thăm 19 thành phố và thủ đô. Khắp nơi chúng tôi thấy nhân dân Liên Xô hăng hái thi đua nhằm hoàn thành vượt mức và trước thời hạn kế hoạch bảy năm, để xây dựng chủ nghĩa cộng sản. Khắp nơi chúng tôi thấy sự phát triển bồng bột mọi mặt và mọi ngành. Khắp nơi chúng tôi thấy lòng thân ái nồng nàn của nhân dân Liên Xô đối với lãnh tụ ta và nhân dân ta. Chúng tôi tạm biệt đất nước tươi đẹp này, nhưng lòng chúng tôi vẫn quyến luyến nơi Liên Xô vĩ đại.
Trước khi lên tàu bay, Bác gửi điện tỏ lòng cảm ơn Đảng Cộng sản và Chính phủ Liên Xô.
THĂM TỈNH TÂN CƯƠNG
Từ Anma Ata đến Uromsi xa 770 cây số. Tàu bay qua biển cát, rồi núi Thiên San. Núi Thiên San trên đỉnh có tuyết trắng, dưới thấp có rừng xanh, lại có mặt trời buổi mai rọi xuống, phong cảnh rất nên thơ. Quả nhiên, Bác bảo chúng tôi lấy giấy bút, và viết một bài thơ bằng chữ Hán:
遥望天山風景好
Dao vọng Thiên San phong cảnh hảo
紫霞白雪抱青山
Tử hà bạch tuyết bão thanh san
朝陽初出赤如火
Triều dương sơ xuất xích như hỏa
萬道紅光照世間
Vạn đạo hồng quang chiếu thế gian
Xin tạm dịch như sau:
Xa trông cảnh đẹp núi Thiên San
Ráng đỏ vây quanh, tuyết trắng ngàn
Sáng dậy mặt trời như lửa tía
Muôn hào quang đỏ chiếu nhân gian.
Đến sân bay Uromsi đón Bác có các đồng chí Trại Phúc Đỉnh, Bí thư Tỉnh ủy kiêm Tỉnh trưởng Tân Cương, Thượng tướng Đào Trị Nhạc, Tư lệnh “Binh đoàn sản xuất và xây dựng”, và nhiều cán bộ cao cấp khác. Cùng ra đón có đồng chí Lãnh sự Liên Xô. Các em nhi đồng Trung Quốc tặng hoa và quàng khăn đỏ cho Bác.
Đến biệt thự ăn cơm trưa, rồi các đồng chí mời Bác đi thăm nhà trưng bày địa chất, trường đại học nông nghiệp “Mồng 1 tháng 8” và nhà máy cày. Trước kia nhà máy này là một xưởng nhỏ chữa xe hơi, năm ngoái thêm máy móc và đổi thành nhà máy cày. Có bốn phân xưởng và một xưởng thí nghiệm. Trong số 2.500 công nhân, 24% là đàn bà, 33% là thanh niên thuộc 12 dân tộc thiểu số, 42% là công nhân lành nghề. Có chín công trình sư và 40 cán bộ kỹ thuật. Nhà máy đang tiếp tục mở rộng thêm hai lần rưỡi diện tích. Kế hoạch định đến năm 1961 sẽ mở rộng xong và mỗi năm sẽ sản xuất 5.000 chiếc máy cày. 1.000 máy phát động, v.v.. Có trường dạy kỹ thuật, cán bộ và công nhân ngày làm tám giờ và học hai giờ vào buổi tối.
PH.K.A
---------------------
Báo Nhân Dân, số 2011-2038, ngày 18-9 đến 15-10-1959, tr.3.
