Là một công cụ rất đắc lực cho việc tuyên truyền và giáo dục, cho nên phim ảnh phải có nội dung chính trị đúng đắn và kịp thời.
Gần đây, ngành phim ảnh trẻ tuổi của chúng ta đã xây dựng vài bộ phim truyện. Đó là một bước tiến đáng mừng.
Ở đây, tôi chỉ nói về bộ phim mới nhất là Vườn cam.
Như đồng chí Phạm Văn Khoa (phụ trách bộ phim) đã nói: "Các diễn viên chúng ta đều là những người mới bước vào nghề". Nhưng mọi người đã "làm việc liên tục, không kể chủ nhật, không kể ngày lễ, tranh thủ từng giờ từng phút", để làm xong bộ phim trong 45 ngày, nhằm "phục vụ nông thôn"…
Đó là những cố gắng đáng khen.
Tôi trộm nghĩ rằng: "Dù nội dung chưa được sâu sắc và nghệ thuật có chỗ chưa thỏa mãn, (lời phê bình của tập san Quân đội nhân dân), Vườn cam có thể là một bộ phim khá, nếu nó ra đời vào những năm 1956-1957, trong lúc hợp tác hóa mới bắt đầu ở nông thôn ta.
Nhưng năm nay, gần 50% đồng bào nông dân đã vào hợp tác xã, hầu hết số nông hộ còn lại thì đều vào tổ đổi công. Sau cuộc chỉnh huấn của đảng viên, cuộc thảo luận sôi nổi và rộng khắp ở nông thôn về "hai con đường", sau khi Quốc hội đã thông qua Hiến pháp mới và luật hôn nhân mới - nông thôn ta đã tiến bộ rất nhiều về mọi mặt chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội.
Trước những tiến bộ tốt đẹp đó, phim Vườn cam lại cho chúng ta thấy những gì? Nó cho chúng ta thấy:
- Tên gian thương phó Ngang đường hoàng cho vay cắt họng, phá hoại mậu dịch quốc doanh, xui nguyên giục bị hòng phá hoại tình đoàn kết ở nông thôn, dùng nợ lãi hòng cưỡng ép cô Thơ lấy con trai nó và mua rẻ vườn cam của mẹ cô Thơ, v.v..
- Một người bí thư chi bộ xã, từ giọng nói đến cách làm đều tỏ ra một chàng mắc bệnh quan liêu mệnh lệnh hạng nặng, v.v..
Hiện nay, những chuyện như vậy đều lỗi thời không còn nữa, cho nên phim Vườn cam cũng lỗi thời và không thực tế.
Để các phim mới sau này tránh khỏi những vấp váp như vậy, tôi xin đề nghị: Mỗi bộ phim mới, cần được một số đồng chí phụ trách văn nghệ xem kỹ và giúp ý kiến, ngành phim ảnh phải chịu khó sửa đi sửa lại thật chu đáo rồi hãy cho nó ra mắt đồng bào.
Tôi đánh giá phim Vườn cam như vậy đúng hay là sai, xin đồng bào cho thêm ý kiến.
V.K.
------------------------
- Báo Nhân Dân, số 2146, ngày 2-2-1960, tr.6.
